Het Zeigarnik Effect

Wat kunnen kelners, de TV series ‘Lost’ en romanschrijver Charles Dickens ons leren over uitstelgedrag?

Een van de eenvoudigste methodes om uitstelgedrag te verslaan is geïnspireerd op drukke kelners.

Deze methode noemt het Zeigarnik effect, naar de Russische psychologe Bluma Zeigarnik (Zie foto). Zij deed een opmerkelijke vaststelling tijdens een vergadering in een restaurant in Wenen. De kelners bleken alleen de lopende bestellingen te onthouden. Eenmaal de bestelling was opgediend, leken deze uit hun geheugen te verdwijnen.

Zeigarnik ging terug naar haar lab om deze theorie te testen. Ze vroeg deelnemers om een twintigtal kleine taken uit te voeren, zoals het oplossen van puzzels of kralen rijgen (Zeigarnik, 1927). Soms werden de deelnemers halverwege een taak gestoord. Na de test werd hen gevraagd welke van de uitgevoerde taken ze zich herinnerden. De deelnemers bleken taken tijdens de welke ze werden onderbroken, twee maal beter te herinneren.

Wat heeft dit nu te maken met uitstelgedrag? Ik zal je nog een hint geven …

Bijna zestig jaar later voerden Kenneth McGraw en zijn collega’s een andere test uit over het Zeigarnik effect (McGraw, 1982). In deze test kregen deelnemers een moeilijke puzzel, alleen werden ze onderbroken, voor ze de puzzel konden oplossen en de test voorbij was. Ondanks dit gegeven werkte 90% van hen verder aan de puzzel.

Heb je hem al?

​Ik heb nog een tip: een van de oudste trucjes om er voor te zorgen dat mensen elke week weer opnieuw kijken naar een serie, is de cliffhanger. De held lijkt van een berg te zijn gevallen, maar het beeld stopt voor je dat zeker weet. En dan ‘Wordt vervolgd …’, letterlijk een cliffhanger.

Een week later stem je weer af op de serie om te zien wat er echt is gebeurt. Het mysterie zorgde immers een heel weekend voor dat knagend gevoel van het niet te weten …

De Engelse romanschrijver Charles Dickens gebruikte precies dezelfde techniek. Veel van zijn werk, zoals Oliver Twist, die later als volledige romans werden gepubliceerd, waren oorspronkelijk series.

Zijn cliffhangers zorgden voor een zodanige grote verwachtingen dat de Amerikaanse lezers in New York aan de dokken stonden te wachten op de levering van de nieuwste aflevering, die per schip werd geleverd vanuit Groot–Brittannië. Zo wanhopig waren ze om er achter te komen wat er nu zou gebeuren.

​De gemeenschappelijke noemer in al deze voorbeelden is dat als men iets begint, men meer geneigd is om het af te werken. Uitstelgedrag slaat het hardst toe als we tegen een grote taak aankijken waar we liever niet aan beginnen. Dat kan zijn omdat we niet weten waar te beginnen, of zelfs, hoe te beginnen.

Wat het Zeigarnik effect ons leert is dat een belangrijk wapen tegen uitstelgedrag is ergens beginnen … eender waar.

Begin niet met het moeilijkste stuk van je taak, begin met iets eenvoudig. Als je aan de gang kunt met een deel van een project, dan zal de rest de neiging hebben om te volgen. Eenmaal je begonnen bent, hoe triviaal ook, dan is er iets dat je naar het vervolledigen van je project trekt. Het blijft achteraan in je hoofd knagen als een cliffhanger uit ‘Lost’.

Hoewel dit een eenvoudige techniek is vergeten we hem vaak. We raken verstrikt in de moeilijkste stukken van onze projecten. Dit ongemakkelijk gevoel kan een belangrijke bijdrage zijn aan ons uitstelgedrag.

Het Zeigarnik effect heeft één belangrijke uitzondering. Het effect werkt niet zo goed als we niet bepaald gemotiveerd zijn om ons doel te bereiken. Of als we verwachten dat we het niet goed gaan doen. Dit gaat algemeen op voor het stellen van doelen: als ze niet belangrijk zijn of onmogelijk, dan doen we het liever niet.

Maar, als we het doel wel belangrijk vinden, en het is goed te doen, dan kan het zetten van de eerste stap het verschil betekenen tussen falen en slagen.

Vraag: Welke moeilijke taak die jij op dit moment uitstelt, kan je met een makkelijke taak beginnen? Laat het weten in de opmerkingen hieronder.